Farmakolojiye Giriş

 

Farmakolojinin Bölümleri:

1- Temel Farmakoloji

İlaç moleküllerini keşfeden, tasarlayan ilaç hedefi belirleyen, canlı organizmadaki ilaç etkilerini araştıran bilim dalıdır.

a) Farmakokinetik:

İlaçların emilim(absorbsiyon), dağılım(distribüsyon), metabolizma(biyotransformasyon) ve atılımını(eliminasyon) inceler.

b) Farmakodinamik:

İlaçların, biyolojik, fizylojik, biyokimyasal ve farmakoljik etkilerini ve etki mekanizmalarını inceler.

2- Klinik Farmakoloji

3- Toksikoloji (Zehir Bilim)

Toksikoloji dendiğinde ilk akla Paracelsus gelir. Zehri tanımlarken kullandığı şu cümle çok önemlidir. "Her madde zehirdir. Zehir olmayan madde yoktur; zehir ile ilacı ayıran dozdur."

4- Farmakovijilans:

İlaçların istenmeyen etkilerinin izlemesi ve bunların önlenmesi ile uğraşır. Faz 4 çalışmalarını kapsar.

5- Farmakoepidomiyoloji:

Epidemi: Bir veya daha fazla topluluktaki çok sayıda insanı aynı zamanda etkileyen bir hastalık salgını

İlaçların geniş insan popülasyonları üzerindeki etkilerini inceler.

6- Farmakoekonomi

7- Farmakogenetik

8- Farmakognozi

Özellikle bitkisel kaynaklı medisinal karışımlar  ve bitkilerden izole edilen ilaç potansiyeli olan fitokimyasallar ile ilgilenir.

9- Moleküler Farmakoloji

10- Biyokimyasal Farakoloji

11- Biyofarmasötik

12- Farmakoterapi

13- Farmakometabolomik

14- Sistemler Farmakolojisi

Yeni İlaç Geliştirme:

1- Klinik Öncesi Çalışmalar:(Hayvan Deneyleri)

•  Tarama testleri
•  Toksisite testleri

2- Klinik çalışmalar:

• Faz 1: Sağlıklı bireylerde farmakokinetik, tolerabilite, biyoeşdeğerlik
• Faz 2: Seçilmiş hastalarda etkinlik, doz, farmakokinetik, tolerabilite
• Faz 3: Hasta gruplarında standart tedaviyle karşılaştırma
• Faz 4: Genel kullanımda uzun dönem yarar-risk değerlendirmesi

*Faz 3'ü tamamlayan ilaç piyasaya sürülür.

Farmakope:

İlaç etken ve yardımcı maddelerinin fiziksel ve kimyasal özelliklerini, tanıma reaksiyonlarını, kalitatif ve kantitatif anal,zlerini, saflık kontrol yöntemlerini, saklama koşulları vb. içeren, bilim otoritelerince hazırlanan resmi kitaplardır.

1974 yılında kendi farmakopemizi çıkardık. 1986 yılında Avrupa farmakopesine geçildi. En son olarak 2017 yılında yeni bir Türk Farmakopesi çıktı.

Farmasötik (İlaç):

DSÖ ilacı, "fizyolojik sistemleri veya patolojik durumları, kullanıcıların yararı için değiştirmek veya incelemek amacıyla kullanılan ya da kullanılması öngörülen bir madde ya da ürün" olarak tanımlar.

Bitkisel, hayvansal veya madensel kaynaklı olabilirler.

İçerisinde etken madde içeren biyoaktif bir üründür. Etken madde neredeyse her zaman eksipiyan ( yardımcı madde) karıştırılarak verilir. Bu sunuş şekline farmasötik form denir.

Eczanelerde biyoeşdeğerliği aynı olan, aynı farmasötik şeklin farklı üreticiler tarafından hazırlanmış preparatları (müstahzarları) bulunabilir.

İlaçların genel, ticari ve kimyasal adları vardır. Bir hekimin ilacın ticari veya kimyasal adını bilmesine gerek yoktur ama mutlaka genel adını bilmelidir.

Posoloji:

İlaçların nasıl doze edileceğini dikkatle belirleyen bilim dalıdır.

Doz: Kullanılan ilacın bir defada uygulandığı miktar. (İlaçtan beklenen tesiri alabilmek için)

Minimal Doz: Bir ilacın bir defada verilen en düşük miktarı

Maksimal Doz: Bir ilacın toksik etki göstermeden verilebilecek en yüksek miktarı

Total Doz: Tedavi süresince hastanın tolere edebileceği toplam ilaç miktarı

Hücum (Yükleme) Dozu: Başlangıçta hastaya normal dozun 1.5-2 katını vererek kararlı duruma en kısa sürede ulaşması için yapılır. Diğer sistemlere ciddi zarar verebilir.

Sürdürme(idame) Dozu: Hücum dozundan sonra tedavinin devam ettirilmesi

Geriatrik Doz: Yaşlı hastalar için uygun miktar.

Letal Doz: Deneklerin %50'sini öldüren doz

Medyan etkin doz (ED50): Bir ilacın uygulandığı popülasyonun %50'sinde beklenen etkisini oluşturduğu doz.