Sudan'da Aşılama

Sudan'da Aşılama

Sudan'da ulusal aşılama programı 1976 yılında başladı. Aşılama kapsamında uygulanan 3 doz oral çocuk felci aşısı (OPV3) , 1983'de %3 iken 1990'da %62'ye yükseldi. Buna eşlik ederek vaka sayıları da azaldı. Fakat bu sayı 1993'de %52'ye geriledi.

 İlk olarak çocuk felci  salgını Darfur bölgesinde meydana geldi. Burada uygulanan OPV3 %20 idi ve sonradan ülkedeki en çok etkilenen yer oldu.

Bunun nedeni zayıf yönetim ve bağışın 1990 yılında 8 milyon dolarken 1993'de 850.000 dolar olması.

DSÖ'den bir takım, Sudan Sağlık Bakanlığından bir takımla Sudan'ı 1993, 1995 ve 1996'da ziyaret etti. Kızamığın ulusal EPI programına dahil olmasını gözden geçirdi.

Sudan EPI'nin Rehabilitasyonu

Sudan EPI tedavisinde çeşitli tedbirler uygulandı.

1- Politik ve Finansal taahahütler yenilendi.

1993 çocuk felci salgını boyunca Sudan hükümeti acil durumlarda kullanmak için tedbir amaçlı OPV(oral poliovirus vaccine) alımına başladı. 1994 yılında EPI başladı ve ilk defa ulusal bütçedem aşı alımına başladı. Önceden dış bağışçılardan alınıyordu. 1997 yılında federal hükümet rutin aşı ihtiyaçlarının %25'ini finanse etmeye başladı.

2 - EPI sorumluluklarının merkezden uzaklaştırılması

1994 başkanlık kararnamesi EPI'yi hükümetin sorumluluğu yapmayı, periferal soğuk zincir noktalarına iletimini ve gözetimini yapacaklarını beyan etti. UNICEFT den 1986-90 yılları arasında alınan araçların 1993 yılına geldiğinde yalnızca %35'i kullanılabilir durumdaydı.

Cold chain-soğuk zincir-: Üretimden tüketime kadar belirli bir düşük sıcaklık aralığında tutmak için uygulanan bir dizi eylem ve ekipman anlamına gelir.

3- Ulusal Stratejik Plan ve Durum Seviyesi

Sudan'ın idari sınırları 1994 yılında tekrar şekillendi ve sağlık bakanlığının yetki alanına 17 ek eyalet eklendi.(Toplam 26) Merkez EPI atölyeleri her eyaletin soğuk zincir bakımı, organizasyon, teslimat, güvenli enjeksiyon ve tamamlayıcı aşılama aktiviteleri dahil aşılama hizmetlerinin eylem planını yaptı. 1996 yılında merkez EPI 5 yıllık bir strateji planı ve bütçesi hazıladı.

4- Aşı teslimat sistemi değişimi

Artık sabit bir noktada aşılama için beklemek yerine yakın çevredeki köydeki çocukları aşılamak için ziyaret edilmeye başladı.(Ulaşım süresi 2 saati aşan yerler için.) Sabit nokta ulaşım süresi 2 saat altında olanlar için hala geçerli.

5- Güneş Soğuk Zinciri (Solar cold chain)

Her lokal buzdolabı ortalama 9-10 topluluğa hizmet etti.

6- Eğitim

1994'den başlayarak orta seviye ekip ve soğuk zincir teknisyeni eğitimi tekrar canlandı.  UNICEF ve DSÖ'nğn desteğiyle  merkez EPI, EPI yöneticilerinin %41'ini tekrar eğitti.

7- Sosyal Seferberlik

Aşılama için sosyal seferberlik aktiviteleri arttı ve yeniden odaklandı. Bu aktiviteler popülasyonu aşı merkezlerine yönlendirme, aşı talebini arttırma, topluluğun aşı servisleri teslimatına katılımını arttırma peşinde koştu. Radyo ve televizyonlarda çocuk felci için ulusal bağışıklama günleri (NIDs) yayınlar yapıldı.

Hastalık Kontrolü ve Program Kilometretaşı

1- Hastalık Kontrol Stratejisinin Tanıtımı

Küresel çabanın bir parçası olan çocuk felcini 2000 yılına kadar kökünü kurutma, Sudan'da 1994, 1996 ve 1997 yıllarında başarıyla yürütülen NIDs sayesinde güney eyalet hariç büyük bir başarı oldu. Savaşın parçaladığı güney eyaletlerde NIDs boyunca savaş alanlarında aşılama başarılı bir şekilde gerçekleşti. 1994'de NIDs'ın ikinci turunda 9-59 aylık çocuklar potansiyel kızamık epidemiğini önlemek için aşılandı. Bağışıklama programı boyunca momentum sürdürüldü.

1993'den 1995'e yıllık her canlı doğumun 1000'de 5 oranında neonatal tetanoz görüldüğünü değerlendirdi. Yüksek NT riski bulunan bölgelerde bağışıklama çalışmalarına başlandı  

2-  Aşılama kapsamı, hastalık oranı ve EPI finansı

1993'den 1996'ya bebek bağışıklama alanı arttı ve bunu takiben tüm EPI hedef hastalıklarının görülmesi azaldı.  3 doz DTP3 ( difteri- tetanoz- boğmaca) uygulama kapsamı %51 den %79'a yükseldi.

2018 DSÖ verileri

BCG Aşısı (Verem Aşısı)

Güney Sudan %52 

Sudan %88

DTP1 Aşısı (Difteri- Tetanoz - Boğmaca)

Güney Sudan % 58

Sudan %97

DTP3 Aşısı

Güney Sudan %49

Sudan %93
Pol3 Aşısı

Güney Sudan %50

Sudan %93
IPV1 Aşısı (İnaktif Polio Aşısı)

Güney Sudan %34

Sudan % 84

MCV1 Aşısı (Meningokok Aşısı)

Güney Sudan % 51

Sudan %88
MCV2 Aşısı

Güney Sudan yok

Sudan %72
RCV1 Aşısı yok

İkisinde de yok.
HepBB Aşısı (Hepatit B Aşısı) yok

İkisinde de yok.
HepB3 Aşısı

Güney Sudan %49

Sudan %93
Hib3 Aşısı (Hemofili Aşısı)

Güney Sudan %49

Sudan % 93
Rota C Aşısı (Rotavirus Aşısı)

Güney Sudan %0

Sudan %94

(Türkiye'de hiç yok.)
PcV3 (Pnomokok Aşısı)

Güney Sudan %0

Sudan % 93


Sudan Seyahatinde Tavsiye Edilen Aşılar

Rutin Aşılar: Her yolculuk öncesi rutin aşılarınızın güncel olduğundan emin olun. Bu aşılar: Kızamık-Kızamıkçık-Kabakulak(MMR), Difteri, Tetanoz, Boğmaca, Su çiçeği, Polio ( çocuk felci ) ve yıllık grip aşısıdır.

Kızamık birçok ülkede görülebildiğinden  ve son yıllarda dünya çapında salgınlar meydana geldiğinden, seyahate çıkmadan önce kızamığa karşı bağışıklık durumunuzdan emin olun.

Hepatit A aşısı: Sudan’da yediğiniz veya kalacağınız yer neresi olursa olsun, kontamine  su veya yiyeceklerle Hepatit A bulaşabileceğinden bu aşı önerilir.

Tifo Aşısı: Sudan’da kontamine yiyecek ya da sularla tifo bulaşabilir. Bu aşı,  tifo riskinin  yüksek olduğu endemik bölgelerde , küçük şehir veya kırsal alanları ziyaret edecek, arkadaş veya akrabalarının evinde ikamet edecek yolculara ve yemek gezginlerine, özellikle 1 aydan fazla kalmaları durumunda önerilebilir.

Hepatit B aşısı: Hepatit B kontamine iğneler, kan ürünleri ve cinsel temasla bulaşır. Bu nedenle herhangi bir tıbbi işlem, dövme veya piercing yaptıracaksanız, yeni bir partnerle cinsel temas İhtimali varsa aşı yaptırmanız önerilir.

Menenjit Aşısı: Sudan Sahra Altı Afrika’nın  menenjit kuşağının bir parçasıdır. Eğer hastalığın en sık görüldüğü kuru sezonda (Aralık-Haziran) Sudan’a ziyaret planlıyorsanız aşı yaptırmanız önerilir.

Kuduz Aşısı: Kuduz, Sudan’da köpekler, yarasalar ve diğer memelilerde bulunabilir. Aşı özellikle aşağıdaki gruplara önerilir:

·  Hayvanlar tarafından ısırılma riski bulunan dış mekanda kalacak ve kampçılık, yürüyüş, bisiklet, macera seyahati ve mağaracılık gibi diğer aktiviteleri yapacak yolcular,

·  Hayvanlarla veya hayvanlar etrafında çalışacak insanlar (veterinerler, vahşi yaşam uzmanları ve araştırmacılar gibi),

·  Sudan’a uzun yolculuk yapacak veya bu ülkedeki uzak bölgelere taşınacak olan kişiler,

·  Hayvanlarla oynama eğiliminde oldukları, ısırıldıklarını söylemeyebildikleri ve baş- boyun ısırıkları daha fazla olabildiği için çocuklar.

Sarıhumma aşısı (2015):

Ülkeye giriş gerekliliği: Sarıhumma hastalığının görüldüğü bir ülkeden gelen ve Sarıhumma hastalığının görüldüğü bir ülkenin havalimanından transit geçişi 12 saatten fazla süren 1 yaş ve üzeri yolculardan  Sarıhumma aşısı ile aşılandığını gösteren uluslararası aşı sertifikası istenir. 

DSÖ sarıhumma aşı önerisi: 

Sarıhumma aşısı Sahra Çölü’nün güneyi’nde yer alan bölgelere seyahat edecek 9 aylık ve üzeri tüm yolculara tavsiye edilir. Güzergâhları; Sahra Çölü’nde yer alan bölgeler ve Hartum Şehri ile sınırlı olan yolcular için tavsiye edilmez.      

Sıtma (2018): Sıtma tehlikesi yaygın olarak P. falciparum'a bağlı yıl boyunca tüm ülkede mevcuttur. Kuzeyde risk düşük ve mevsimliktir. Bu risk, Nil boyunca Nasser gölünün güneyinde ve ülkenin orta ve güneyinde daha da yüksektir. Kızıldeniz kıyısındaki sıtma riski çok sınırlıdır.

Sıtma riski olan bölgeler ziyaret edilecekse sivrisinek ısırıklarına karşı önlemlere ilave olarak;

Meflokin 250mg tablet haftalık (haftada 1x250 mg tablet alınmak üzere seyahate çıkmadan 1 hafta önce başlanır, seyahat boyunca ve seyahatten sonra 4 hafta daha devam edilir.) ya da

Atovaquone/Proguanil tablet günde 1 kez 250/100mg olmak üzere yolculuktan 1-2 gün önce başlanır. Seyahat süresince ve döndükten sonra 1 hafta devam edilir ya da

Doksisiklin 100mg kapsül günlük (günde 1x100 mg tablet alınmak üzere seyahate çıkmadan 1 gün önce başlanır, seyahat boyunca ve seyahatten sonra 4 hafta daha devam edilir).


Not: İlaçlar mutlaka hekim önerisiyle kullanılmalıdır.


Kaynak : https://www.seyahatsagligi.gov.tr/site/SaglikBilgisi/SUD
https://apps.who.int/immunization_monitoring/globalsummary/timeseries/tswucoveragepcv3.html

Kaynak makale: Rehabilitation of the Expanded Programme on Immunization in Sudan folowing a poliomyelitis outbreak